मराठी व्याकरणात "लिंग"

 

विधान परिषद (Legislative Council) - महाराष्ट्रातील विधानपरिषदेबद्दल माहिती

1. विधान परिषदेचा अर्थ:

• विधान परिषद ही राज्याच्या द्विसदनीय (Bicameral) विधिमंडळाचा वरचा सभागृह आहे.
• ज्या राज्यांमध्ये द्विसदनीय व्यवस्था आहे, तिथे विधान परिषद अस्तित्वात असते.

---

2. महाराष्ट्रातील विधान परिषद:

• महाराष्ट्र हे द्विसदनीय विधिमंडळ असलेले राज्य आहे.
• महाराष्ट्र विधान परिषद ही विधानसभेपेक्षा वरिष्ठ सभागृह आहे.

---

3. रचना व सदस्यसंख्या:

• विधान परिषदेमध्ये 78 सदस्य असतात.
• संविधानानुसार सदस्यसंख्येची मर्यादा विधानसभेच्या सदस्यसंख्येच्या 1/3 पर्यंत असते.

---

4. सदस्यांची निवड कशी होते?
विधान परिषदेचे सदस्य विविध पद्धतींनी निवडले जातात:

1. स्थानीय प्राधिकरण (Local Authorities):
   • 1/3 सदस्य स्थानिक स्वराज्य संस्थांद्वारे निवडले जातात.
2. पदवीधर (Graduates):
   • 1/12 सदस्य पदवीधर मतदारसंघातून निवडले जातात.
3. शिक्षक (Teachers):
   • 1/12 सदस्य शिक्षक मतदारसंघातून निवडले जातात.
4. विधानसभेद्वारे निवड (MLAs):
   • 1/3 सदस्य विधानसभेच्या सदस्यांद्वारे निवडले जातात.
5. राज्यपालांच्या नियुक्त्या (Governor's Nomination):
   • 1/6 सदस्य राज्यपालांकडून नियुक्त केले जातात.
   • हे सदस्य कला, साहित्य, विज्ञान, समाजसेवा, इत्यादी क्षेत्रातील तज्ज्ञ असतात.

---

5. कार्यकाल:

• विधान परिषदेच्या सदस्यांचा कार्यकाल 6 वर्षांचा असतो.
• प्रत्येक 2 वर्षांनी 1/3 सदस्य निवृत्त होतात.

---

6. विधान परिषदेचे अधिकार व कार्य:

1. विधिमंडळात भाग:
   • विधेयकांवर चर्चा व त्यास मान्यता देणे.
2. आर्थिक विधेयके:
   • अर्थसंकल्प (Budget) किंवा आर्थिक विधेयके विधान परिषदेने नुसत्या चर्चेसाठी घेतली जातात.
   • अंतिम निर्णय विधानसभेत घेतला जातो.
3. विधायी अधिकार:
   • नवीन कायदे बनवणे व अस्तित्वात असलेल्या कायद्यांमध्ये सुधारणा.
4. इतर कार्य:
   • सार्वजनिक प्रश्नांवर चर्चा करणे.
   • प्रशासनावर देखरेख ठेवणे.

---

7. विधान परिषदेची महत्त्वाची वैशिष्ट्ये:

1. हे स्थायी सभागृह आहे; विधानसभेसारखे बरखास्त केले जात नाही.
2. राज्यसभेच्या धर्तीवर कार्य करणारे हे राज्यस्तरीय सभागृह आहे.
3. विधान परिषद ही विधिमंडळातील द्विसदनीय व्यवस्थेचे प्रतिनिधित्व करते.

---

8. महाराष्ट्र विधान परिषदेमधील महत्त्वाचे मुद्दे (MPSC साठी उपयुक्त):

• महाराष्ट्रात विधान परिषदेचे अस्तित्व संविधानाच्या अनुच्छेद 169 नुसार आहे.
• काही राज्यांमध्ये द्विसदनीय व्यवस्था रद्द करण्यात आली आहे. मात्र, महाराष्ट्राने ही परंपरा टिकवून ठेवली आहे.

---

9. सध्या द्विसदनीय व्यवस्था असलेली राज्ये:

• उत्तर प्रदेश, महाराष्ट्र, बिहार, कर्नाटक, आंध्र प्रदेश, तेलंगणा.

---

हे मुद्दे MPSC परीक्षेत विधान परिषदेबाबत विचारल्या जाणाऱ्या प्रश्नांना उत्तरे देण्यासाठी उपयुक्त ठरतील.