जगन्नाथ शंकरशेट मुरकुटे
जन्म: 10 फेब्रुवारी 1803, गिरगाव, मुंबई
मृत्यू: 31 जुलै 1865, पुणे
जगन्नाथ शंकरशेट मुरकुटे:
सामाजिक सुधारणा आणि योगदान
जगन्नाथ शंकरशेट मुरकुटे, ज्यांना नाना शंकरशेट म्हणूनही ओळखले जाते, हे समाजसेवक आणि शिक्षणतज्ज्ञ होते. मुंबईच्या
विकासात त्यांनी अनेक महत्वपूर्ण सामाजिक सुधारणा केल्या, विशेषतः शिक्षण क्षेत्रात. त्यांना
"मुंबईचे शिल्पकार" म्हणत असत.
सामाजिक सुधारणा:
- नाना शंकरशेट यांचा
समाजात स्त्री शिक्षणाच्या महत्त्वावर दृढ विश्वास होता. त्यांनी मुंबईत मुलींसाठी
पहिली शाळा उघडली आणि नेटिव्ह स्कूल सोसायटी ऑफ बॉम्बेची स्थापना केली.
- त्यांनी बॉम्बे नेटिव्ह
सोसायटी स्थापन केली, जी नंतर एल्फिन्स्टन
शैक्षणिक संस्थेमध्ये रूपांतरित झाली.
- या संस्थेत बाळशास्त्री
जांभेकर, दादाभाई नौरोजी, महादेव गोविंद
रानडे, रामकृष्ण गोपाळ भांडारकर, गोपाळ कृष्ण गोखले आणि लोकमान्य टिळक
यांसारख्या अनेक विद्वानांचा सहभाग होता.
- मुंबईच्या विकासासाठी
त्यांनी शेकडो एकर जमीन दान केली आणि शहरात अनेक सार्वजनिक संस्था, शाळा आणि संस्कृत ग्रंथालये स्थापन केली.
महत्त्वाची संस्था आणि
योगदान:
- 26 ऑगस्ट 1852 रोजी मुंबईतील पहिली राजकीय संघटना, बॉम्बे असोसिएशन, स्थापन केली.
- 1845 मध्ये इंडियन रेल्वे
असोसिएशनची स्थापना करून रेल्वेच्या विकासाला गती दिली. 16 एप्रिल 1853 रोजी भारतात
पहिली रेल्वे मुंबई ते ठाणे दरम्यान सुरू झाली.
- विविध सार्वजनिक
बांधकामांमध्ये सक्रिय सहभाग घेतला.
- 1861 च्या कायद्यानुसार
मुंबईच्या विधानपरिषदेवर नामांकन झालेले पहिले भारतीय ठरले.
- जातिभेद, सती प्रथा, आणि विधवांना
मिळणाऱ्या अन्यायकारक वागणुकीचा त्यांनी कडाडून विरोध केला.
स्थापन केलेल्या संस्था:
- 1845: ग्रँट मेडिकल कॉलेज –
आंग्ल वैद्यकीय शिक्षणाची सोय.
- 1848: स्टुडंट्स कंट्रोलरी व
सायन्टिफिक सोसायटी
- 1849: मुलींची पहिली शाळा
स्थापन.
- 1852: बॉम्बे असोसिएशन.
- 1855: विधी विद्यापीठाचा पाया.
- 1857: जगन्नाथ शंकरशेट फर्स्ट
ग्रेड अँग्लो व्हर्नाक्युलर स्कूल
- भारतीयांना कलाशिक्षण
मिळावे, म्हणून सर जे. जे. स्कूल ऑफ आर्टच्या स्थापनात
सक्रिय सहभाग.
- जे. जे. हॉस्पिटलची
स्थापना आणि रुग्णसेवेची सोय.
