मराठी व्याकरणात "लिंग" म्हणजे संज्ञा, सर्वनाम, विशेषण, आणि क्रियापद यांचे लिंग दर्शविणारे रूप. मराठीत लिंगाचे मुख्यतः दोन प्रकार आहेत:
1. पुल्लिंग - पुरुष
किंवा पुरुषवाचक वस्तूंना दर्शविणारे शब्द पुल्लिंगात येतात.
- उदाहरणे:
- व्यक्तीवाचक: मुलगा, राजा, पंढरीनाथ, शेतकरी, रावसाहेब
- वस्तूवाचक: गोंधळ, आवाज, सुतार, पाऊस, सूर्य
2. स्त्रीलिंग - स्त्री
किंवा स्त्रीवाचक वस्तूंना दर्शविणारे शब्द स्त्रीलिंगात येतात.
- उदाहरणे:
- व्यक्तीवाचक: मुलगी, राणी, माई, शिक्षिका, राजमाता
- वस्तूवाचक: गाणी, कविता, सावली, रात्र, धरती
काही शब्द पुल्लिंग किंवा
स्त्रीलिंग दोन्ही स्वरूपात वापरले जातात:
- उदा. मित्र (पुल्लिंग) आणि मैत्रीण
(स्त्रीलिंग), शिक्षक (पुल्लिंग) आणि शिक्षिका (स्त्रीलिंग)
काही शब्द मात्र
सर्वनामाच्या स्वरूपात बदल न करता लिंगाच्या संदर्भात ओळखले जातात:
- उदा. बकरी (स्त्रीलिंग) आणि बकरा (पुल्लिंग), मग (पुल्लिंग) आणि मगाची (स्त्रीलिंग)
मराठीत लिंग बदलण्याचे काही सामान्य नियम:
1. अकारांत शब्द पुल्लिंग
असतात, आणि त्यांचे स्त्रीलिंग रूप "आ" ला "ई"
मध्ये बदलून तयार होते:
- उदा. राजा → राणी, मुलगा → मुलगी
2. ए किंवा ऊकारांत शब्द
स्त्रीलिंग असतात:
- उदा. फुले, फुले
खाली 100 महत्त्वपूर्ण
पुल्लिंग, स्त्रीलिंग आणि नपुंसकलिंग जोड्या दिल्या आहेत, ज्या स्पर्धा परीक्षांसाठी उपयुक्त ठरतील:
पुल्लिंग स्त्रीलिंग नपुंसकलिंग
- मुलगा मुलगी खेळणे
- राजा राणी राज्य
- शिक्षक शिक्षिका शिक्षण
- डॉक्टर डॉक्टर औषध
- शेतकरी शेतकरीण शेती
- वडील आई घर
- गड्या बाई पाणी
- देव देवी मंदीर
- मित्र मैत्रीण मैत्री
- पती पत्नी लग्न
- भाई बहिण नातं
- राजकुमार राजकुमारी राजघराणं
- सैनिक सैनिकिन सैन्य
- लेखक लेखिका लेखन
- मामा मामी नातं
- शिक्षक शिक्षिका विद्यालय
- बाप माई वारस
- पोपट पोपटी पिंजरा
- हरी हरिणी हिरवळ
- सिंह सिंहिणी जंगल
- दादा काकू कुटुंब
- कवी कवयित्री काव्य
- विद्यार्थी विद्यार्थिनी शिक्षण
- गणपती गणपतीची मूर्ती
- नट नटी नाटक
- महात्मा महात्माई महात्म्य
- चित्रकार चित्रकारिन चित्र
- उंट उंटी वाळवंट
- साधू साध्वी साधन
- विद्वान विदुषी ज्ञान
- पुजारी पुजारिन पूजा
- पितर मातर पितृकुल
- रक्षक रक्षकिण सुरक्षा
- योध्दा योद्धिन युद्ध
- यजमान यजमानी यज्ञ
- मोर मोरनी पिसं
- लांडगा लांडगी कळप
- शेर शेरणी शिकार
- पंडित पंडिता पंडित्य
- गड गडाची किल्ला
- साधू साध्वी साधन
- महंत महंताई मठ
- मानूस मानवी मानवता
- मास्तर मास्तरीन मास्तरी
- करणीक करणीकाई करण
- नायक नायिका नायकत्व
- विद्वान विदुषी विद्या
- महावीर महाविरिन वीरता
- गावकर गावकरीण गाव
- घोडा घोडी घोडेस्वारी
- लेखक लेखिका लेखन
- बाप माय घर
- शिष्य शिष्या शिष्यत्व
- सिंह सिंहिणी जंगल
- भाऊ बहीण नाते
- वाघ वाघी शिकारी
- कामगार कामगारिन कामगारवर्ग
- भाऊ बहीण भातृकुल
- देव देवी देवत्व
- कोंबडा कोंबडी अंडं
- नवरा बायको संसार
- शिकारी शिकारीन शिकार
- पहारेकरी पहारेकरीण पहारगृह
- कलाकार कलाकारीन कलाकृती
- अधिकारी अधिकारिणी अधिकार
- नेता नेत्या नेतृत्व
- खेळाडू खेळाडूण खेळ
- काका काकू कुटुंब
- पुत्र कन्या वंश
- नट नटी नाटक
- दादा ताई नातं
- रक्षक रक्षकिण सुरक्षा
- सेठ सेठाणी संपत्ती
- प्रपंच प्रपंचणी प्रपंच
- महापुरूष महापुरुषी महात्म्य
- माळी माळणी मळा
- नातू नात नातं
- कारागीर कारागीरिन कारागृह
- अधिकारी अधिकारिणी अधिकारीपण
- मामा मामी नातं
- पती पत्नी पतिव्रता
- कुत्रा कुत्री कळप
- वडील आई घर
- गुरु गुरु माई गुरुकुल
- पेंटर पेंटरी चित्रकला
- वीर वीरांगना वीरता
- सुत्रधार सुत्रधारीण सूत्र
- महाराज महाराणी राज्य
- नृत्यकार नृत्यकारिणी नृत्य
- खेळाडू खेळाडूण खेळ
- शास्त्रज्ञ शास्त्रज्ञिन शास्त्र
- शूर शूरवीरिन शूरता
- शिक्षक शिक्षिका विद्यालय
- बाप माई नातं
- या शब्दांच्या विविध रुपांचा योग्य प्रकारे वापर केल्यास मराठी भाषेतील लिंग नियमांचा चांगला अभ्यास होऊ शकतो.
