द अर्ल ऍम्हर्स्ट (१७७३–१८५७):
कार्यकाल - १८२३ - १८२८
पहिले अँग्लो-बर्मीज युद्ध (१८२४-२६):
पहिले अँग्लो-बर्मीज युद्ध हे ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी आणि बर्मा
(आधुनिक म्यानमार) यांच्यात झालेले महत्त्वपूर्ण युद्ध होते. या युद्धाचे कारण
मुख्यत्वे सीमावर्ती भागातील संघर्ष आणि ब्रिटिश साम्राज्याच्या विस्तारवादी
धोरणांशी संबंधित होते.
1. युद्धाचे कारण:
बर्मा आणि ब्रिटीश ईस्ट इंडिया कंपनी यांच्यातील सीमारेषेवरील संघर्ष,
विशेषतः
आसाम आणि मणिपूर प्रांतांच्या संदर्भात, या युद्धाचे मुख्य कारण होते. बर्मीज
राजाच्या सैन्याने भारताच्या ईशान्येकडील काही भागांवर हल्ले केले होते, ज्यामुळे
युद्ध निर्माण झाले.
2. ब्रिटिश विजय:
ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीने बर्मीज राजा बाग्यदॉचा पराभव केला.
ब्रिटिशांनी त्यांच्या आधुनिक लष्करी तंत्रज्ञान आणि अनुभवाच्या जोरावर विजय
मिळवला. बर्मीज सैन्याला पराभूत करून ब्रिटीशांनी आसाम, मणिपूर, आराकन
आणि तेनासेरीम प्रदेश आपल्या साम्राज्यात जोडले.
3. यांदाबोचा तह (१८२६):
या युद्धाचा शेवट यांदाबोचा तहाने झाला. या तहामुळे बर्माच्या राजाला
मोठ्या प्रमाणावर नुकसान झाले. राजा बाग्यदॉला १ दशलक्ष पाउंड नुकसान भरपाई म्हणून
ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीला द्यावे लागले. त्याचबरोबर आसाम, मणिपूर,
आराकन
आणि तेनासेरीम हे प्रदेश ब्रिटिशांनी घेतले, ज्यामुळे
त्यांचा भारताच्या ईशान्येकडील प्रदेशांवरील प्रभाव वाढला.
संस्कृत महाविद्यालयाची स्थापना (१८२४):
१८२४ मध्ये कलकत्ता येथे संस्कृत महाविद्यालयाची स्थापना झाली. हे
महाविद्यालय संस्कृत भाषा आणि साहित्याच्या अभ्यासासाठी एक महत्त्वाचे केंद्र
होते. यामुळे ब्रिटिशांना भारतीय धार्मिक आणि सांस्कृतिक ज्ञान समजून घेण्यास मदत
झाली, तसेच भारतीय विद्वानांशी संवाद साधण्याची क्षमता वाढली.
यांदाबोचा तह आणि बर्मावर ब्रिटिश नियंत्रणामुळे ब्रिटिश
साम्राज्याचा पूर्वेकडील विस्तार सुलभ झाला, ज्यामुळे
संपूर्ण दक्षिण आशियामध्ये त्यांचा प्रभाव वाढला.
