भारतामध्ये विविध स्पर्धात्मक परीक्षा घेतल्या जातात, ज्यात विद्यार्थी त्यांच्या करिअरच्या उद्दिष्टानुसार प्रवेश घेतात. खाली काही महत्त्वाच्या स्पर्धात्मक परीक्षांचे वर्णन दिले आहे:
१. संघ लोकसेवा आयोग (UPSC)
UPSC परीक्षा भारतीय प्रशासन सेवेसाठी, म्हणजेच IAS, IPS, IFS या पदांसाठी घेतली जाते. या परीक्षेमध्ये तीन टप्पे असतात:
-प्रारंभिक परीक्षा: सामान्य अध्ययन आणि सामूहिक विषयांची चाचणी.
- मुख्य परीक्षा: विविध विषयांवर लेखी परीक्षा.
- मुलाखत: व्यक्तिमत्त्व चाचणी.
२. राज्य लोकसेवा आयोग (SPSC)
राज्य स्तरावरील लोकसेवा आयोग विविध राज्य सरकारी सेवांसाठी परीक्षा घेतात. प्रक्रिया UPSC प्रमाणेच असते, परंतु प्रश्नपत्रिका स्थानिक मुद्द्यांवर केंद्रित असते.
३. बँकिंग परीक्षा
बँकिंग क्षेत्रात करिअर बनविण्यासाठी IBPS, SBI, आणि RBI द्वारे विविध परीक्षा घेतल्या जातात. यामध्ये:
PO (Probationary Officer): अधिकारी पदांसाठी.
Clerk: लिपिक पदांसाठी.
SO (Specialist Officer): तज्ञ अधिकारी पदांसाठी.
४. इंजिनिअरिंग प्रवेश परीक्षा
इंजिनिअरिंग कॉलेजमध्ये प्रवेशासाठी JEE Main आणि JEE Advanced परीक्षा घेतल्या जातात. यामध्ये:
JEE Main: अंडरग्रॅज्युएट इंजिनिअरिंग कोर्सेससाठी.
JEE Advanced: आयआयटी मध्ये प्रवेशासाठी.
५. मेडिकल प्रवेश परीक्षा
मेडिकल क्षेत्रात प्रवेशासाठी NEET परीक्षा घेतली जाते, जी MBBS आणि BDS कोर्सेससाठी अनिवार्य आहे.
६. शिक्षक भरती परीक्षा
सरकारी शाळांमध्ये शिक्षक होण्यासाठी CTET (Central Teacher Eligibility Test) आणि राज्य स्तरीय परीक्षा घेतल्या जातात.
७. सिव्हिल सर्व्हिसेस परीक्षा
दिवाणी व फौजदारी न्यायालये तसेच इतर सरकारी सेवांमध्ये करिअर करण्यासाठी सिव्हिल सर्व्हिसेस परीक्षा आवश्यक आहे.
८. UPSC इतर परीक्षा
यामध्ये IES (Indian Engineering Services), ISS (Indian Statistical Services), आणि IFS (Indian Forest Service) यांचा समावेश आहे.
९. अन्य स्पर्धात्मक परीक्षा
SSC (Staff Selection Commission): सरकारी नोकऱ्यांसाठी.
Railway Recruitment Board (RRB): रेल्वे विभागासाठी.
CTET (Central Teacher Eligibility Test): शिक्षकांची पात्रता तपासण्यासाठी.
या सर्व परीक्षांचे स्वरूप, प्रक्रिया, आणि पात्रता निकष भिन्न असू शकतात, त्यामुळे विद्यार्थ्यांनी त्यांच्या आवडीनुसार आणि करिअरच्या उद्दिष्टांनुसार योग्य परीक्षा निवडली पाहिजे.
