मराठी व्याकरणात "लिंग"

 

All Articles in Indian Constitution in Marathi | भारतीय संविधानातील सर्व कलमांची माहिती

Part 1 – (Article 1 to Article 4) THE UNION AND ITS TERRITORY / भाग 1 संघ आणि त्याचा प्रदेश

• कलम 1 – संघाचे नाव आणि प्रदेश.
• कलम 2 – नवीन राज्याची स्थापना आणि प्रवेश.
• कलम 3 – नवीन राज्यांचे गठन आणि विद्यमान राज्यांच्या क्षेत्रांचे, सीमांचे आणि नावाचे परिवर्तन.

PART 2:  (Article 5 to Article 11) CITIZENSHIP / भाग 2 नागरिकत्व

• कलम 5 – भारतीय संविधानाच्या प्रारंभी नागरिकत्व.
• कलम 6 – पाकिस्तानमधून भारतात स्थलांतरित झालेल्या विशिष्ट व्यक्तीचे नागरिकत्वाचे हक्क.
• कलम 10 – नागरिकत्वाच्या हक्कांचे संरक्षण.
• कलम 11 – संसदेने कायद्याद्वारे नागरिकत्वाचे हक्क नियमित करणे.

Part 3: (Article 12 to Article 35) FUNDAMENTAL RIGHTS / भाग 3 मूलभूत अधिकार

• कलम 12 – राज्याची व्याख्या.
• कलम 13 – मूलभूत हक्कांशी विसंगत किंवा त्यांचा अवमान करणारे कायदे.

Rights to Equality / समानतेचा अधिकार (कलम 14 ते 18)

• कलम १४ – कायद्यासमोर समानता.
• कलम १५ – धर्म, वंश, जात, लिंग किंवा जन्मस्थान या आधारावर भेदभाव करण्यास मनाई.
• कलम १६ – सार्वजनिक रोजगाराच्या बाबतीत संधीची समानता.
• कलम १७ – अस्पृश्यता निर्मूलन.
• कलम 18 – पदव्या रद्द करणे.

Right to Freedom / स्वातंत्र्याचा अधिकार (कलम 19 ते 22)

• कलम 19 – सर्व नागरिकांना सहा हक्कांची हमी देते आणि ते आहेत:
  • a – अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य.
  • b – शांततेत आणि शस्त्राशिवाय एकत्र येण्याचे स्वातंत्र्य.
  • c – संघटना किंवा युनियन स्थापन करण्याचे स्वातंत्र्य.
  • d – भारताच्या संपूर्ण प्रदेशात मुक्तपणे फिरण्याचे स्वातंत्र्य.
  • e – भारताच्या कोणत्याही भागात राहण्याचे आणि स्थायिक होण्याचे स्वातंत्र्य.
  • f – वगळले
  • g – कोणत्याही व्यवसाय, व्यापार किंवा व्यवसायाचा सराव करण्याचे स्वातंत्र्य.
• कलम 20 – गुन्ह्यांबाबतच्या दोषारोपणाच्या बाबतीत संरक्षण.
• कलम 21 – जीवन आणि वैयक्तिक स्वातंत्र्याचे संरक्षण.
• कलम 22 – काही बाबतीत अटक आणि ताब्यात घेण्याच्या विरोधात संरक्षण.

Right against exploitation / शोषणाविरुद्धचा हक्क (कलम 23-24)

• कलम 23 – मानवांच्या वाहतुकीवर बंदी आणि सक्तीचे श्रम.
• कलम २४ – कारखाने आणि खाणींमध्ये (१४ वर्षाखालील) मुलांना कामावर ठेवण्यास मनाई.

Right to freedom of religion / धर्म स्वातंत्र्याचा अधिकार (कलम 25-28)

• कलम 25 – विवेकाचे स्वातंत्र्य आणि मुक्त व्यवसाय, धर्माचा आचरण आणि प्रचार.
• अनुच्छेद 26 – धार्मिक व्यवहार व्यवस्थापित करण्याचे स्वातंत्र्य.
• कलम 27– कोणत्याही विशिष्ट धर्माच्या प्रचारासाठी कर भरण्याचे स्वातंत्र्य.
• कलम 28 – धार्मिक शिक्षणास उपस्थित राहण्याचे स्वातंत्र्य.

Cultural and educational rights / सांस्कृतिक आणि शैक्षणिक हक्क (कलम 29-30)

• कलम 29– अल्पसंख्याकांच्या हिताचे संरक्षण.
• कलम 30– अल्पसंख्याकांना शैक्षणिक संस्थांची स्थापना आणि प्रशासन करण्याचा अधिकार

Right to constitutional remedies / घटनात्मक उपायांचा अधिकार (कलम 32-35)

• कलम 32 – मूलभूत अधिकारांच्या अंमलबजावणीसाठी हक्क (घटनात्मक उपायांचा अधिकार)

Part 4: DIRECTIVE PRINCIPLES OF STATE POLICY (Article 36 to Article 51)/ भाग 4 राज्याच्या धोरणाची मार्गदर्शक तत्त्वे

• कलम 36 – परिभाषा.
• कलम 37 – राज्य धोरणाची मार्गदर्शक तत्त्वे (DPSP – Directive Principles of State Policy)
• कलम 39A – समान न्याय आणि मोफत कायदेशीर मदत.
• कलम 40 – ग्रामपंचायतीचे संघटन.
• कलम 41 – काम करण्याचा अधिकार, शिक्षणाचा अधिकार आणि काही बाबतीत सार्वजनिक सहाय्य.
• कलम 43 – कामगारांसाठी जीवनमानाचे वेतन इत्यादी.
• कलम 43A – उद्योगांच्या व्यवस्थापनात कामगारांचा सहभाग.
• कलम 44 – एकसमान नागरी संहिता. (केवळ गोव्यात लागू)
• कलम 45 – मुलांचे मोफत आणि सक्तीचे शिक्षण.
• कलम 46 – अनुसूचित जाती (SC), अनुसूचित जमाती (ST) आणि OBC च्या शैक्षणिक आणि आर्थिक हितसंबंधांचे संवर्धन.
• कलम 47 – राज्याची जबाबदारी अन्नधान्याची पातळी वाढवणे, जीवनमानाचा दर्जा सुधारणे आणि सार्वजनिक आरोग्य सुधारणे.
• कलम 48 – कृषी आणि पशुपालनाचे संघटन.
• कलम 49 – स्मारकांच्या आणि नैसर्गिक महत्त्वाच्या ठिकाणांची आणि वस्तूंच्या संरक्षण.
• कलम 50 – कार्यकारी अधिकारापासून न्यायपालिका वेगळी.
• कलम 51 – आंतरराष्ट्रीय शांतता आणि सुरक्षा प्रोत्साहन.
• Part 4A: Fundamental Duties / मूलभूत कर्तव्ये – 11 मूलभूत कर्तव्ये आहेत

Part 5: UNION EXECUTIVE & PARLIAMENT (Article 52 to Article 151) / भाग 5 युनियन कार्यकारी आणि संसद

• कलम 52 – भारताचे राष्ट्रपती
• कलम 53 – संघाचे कार्यकारी अधिकार
• कलम 54 – राष्ट्रपतीपदाची निवड
• कलम 61 – राष्ट्रपतीचा महाभियोग
• कलम 63 – भारताचे उपराष्ट्रपती
• कलम 64 – उपराष्ट्रपती कायदेमंडळाच्या सभापती पदावर
• कलम 66 – उपराष्ट्रपतीची निवड
• कलम 72 – राष्ट्रपतींचे क्षमाप्रार्थना अधिकार
• कलम 74 – राष्ट्रपतींना सल्ला देण्यासाठी मंत्रिमंडळ
• कलम 76 – भारताचे अटॉर्नी जनरल
• कलम 79 – संसदेची रचना
• कलम 80 – राज्यसभेची रचना
• कलम 81 – लोकसभेची रचना
• कलम 83 – संसदेच्या सभागृहांची मुदत
• कलम 93 – लोकसभेचे सभापती आणि उपसभापती
• कलम 105 – संसदेच्या सभागृहांच्या अधिकार, विशेषाधिकार इ.
• कलम 109 – पैशाच्या विधेयकांच्या बाबतीत विशेष प्रक्रिया
• कलम 110 – “पैसे विधेयक” ची व्याख्या
• कलम 112 – वार्षिक वित्तीय अर्थसंकल्प
• कलम 114 – विनियोग विधेयक
• कलम 123 – संसदेच्या अधिवेशन दरम्यान राष्ट्रपतींना विधेयके जारी करण्याचे अधिकार
• कलम 124 – सर्वोच्च न्यायालयाची स्थापना
• कलम 125 – न्यायाधीशांच्या पगार
• कलम 126 – कार्यवाहक सरन्यायाधीशांची नियुक्ती
• कलम 127 – तात्पुरत्या न्यायाधीशांची नियुक्ती
• कलम 128 – निवृत्त न्यायाधीशांच्या सर्वोच्च न्यायालयात हजेरी
• कलम 129 – सर्वोच्च न्यायालयाला अभिलेख न्यायालय असणे
• कलम 130 – सर्वोच्च न्यायालयाचे स्थान
• कलम 136 – सर्वोच्च न्यायालयात अपील करण्यासाठी विशेष रजा
• कलम 137 – सर्वोच्च न्यायालयाने दिलेल्या निकाल किंवा आदेशांचा पुनर्विचार
• कलम 141 – सर्वोच्च न्यायालयाचे निर्णय सर्व न्यायालयांवर बंधनकारक
• कलम 148 – भारताचे नियंत्रक आणि महालेखा परीक्षक
• कलम 149 – कॅगचे कर्तव्ये आणि अधिकार (CAG)

PART 6: STATES (Article 152 to Article 237) / भाग 6 राज्ये

• कलम 153 – राज्यपाल
• कलम 154 – राज्यपालाचे कार्यकारी अधिकार
• कलम 161 – राज्यपालाचे क्षमाप्रार्थना अधिकार
• कलम 165 – राज्याचे अटॉर्नी जनरल
• कलम 213 – राज्यपालांना अध्यादेश जारी करण्याचे अधिकार
• कलम 214 – राज्यांसाठी उच्च न्यायालये
• कलम 215 – उच्च न्यायालये अभिलेख न्यायालये असतील
• कलम 226 – उच्च न्यायालयांना काही वॉरंट जारी करण्याचे अधिकार
• कलम 233 – जिल्हा न्यायाधीशांची नियुक्ती
• कलम 235 – अधीनस्थ न्यायालयांवर नियंत्रण

PART 7: Repealed/ भाग 7 रद्द: कलम 238

PART 8: Union Territories भाग 8 केंद्रशासित प्रदेश: कलम 239 – 242

PART 9: Panchayats भाग 9 पंचायत: कलम 243 – 243O

• कलम 243A – ग्रामसभा
• कलम 243B – पंचायतींची घटना

Part 9A: Municipalities/ भाग 9A महानगरपालिका: कलम 243P – 243ZG

Part 9B: Co-operative Societies / भाग 9B सहकारी संस्था: कलम 243ZH – 243ZT

Part 10 Scheduled and Tribal Areas/ भाग 10 अनुसूचित आणि आदिवासी क्षेत्रे: कलम 244

Part 11 Center- State Relations: भाग 11 केंद्र-राज्य संबंध: कलम 245 – 263

PART 12: FINANCE, PROPERTIES, CONTRACTS AND SUITS (Article 264 to Article 300A) / भाग 12 वित्त, मालमत्ता, करार आणि सूट

• कलम 266 – एकत्रित निधी आणि सार्वजनिक लेखा निधी
• कलम 267 – भारताचा आकस्मिक निधी
• कलम 280 – वित्त आयोग
• कलम 300A – मालमत्तेचा अधिकार (Rights to Property)

PART 13: Trade, Commerce And Intercourse Within The Territory Of India (Article 301 to Article 307)/ भारताच्या प्रदेशात व्यापार, वाणिज्य आणि संपर्क

• कलम 301 – भारतीय प्रदेशात व्यापार, वाणिज्य आणि संपर्कांचे स्वातंत्र्य
• कलम 302 – भारतीय संसदेचे व्यापार, वाणिज्य आणि संपर्कावर निर्बंध घालण्याचे अधिकार

PART 14: SERVICES UNDER CENTRE AND STATE (Article 308 to Article 323)/ भाग 14 केंद्र आणि राज्यांतर्गत सेवा

• कलम 312– अखिल भारतीय-सेवा
• कलम 315- संघ आणि राज्यांसाठी लोकसेवा आयोग
• कलम 320– लोकसेवा आयोगाची कार्ये

PART 14A: TRIBUNALS (Article 323A to Article 323B) / भाग 14A न्यायाधिकरण

• कलम 323A – प्रशासकीय न्यायाधिकरण

PART 15: ELECTIONS (Article 324 to Article 329)/ भाग 15 निवडणुका

• कलम 324 – निवडणुकींचे पर्यवेक्षण, मार्गदर्शन आणि नियंत्रण निवडणूक आयोगाकडे असेल
• कलम 325 – कोणत्याही व्यक्तीला धर्म, वंश, जात किंवा लिंग या कारणांवर आधारित विशेष मतदार यादीत समाविष्ट होण्यासाठी अपात्र ठरविले जाणार नाही किंवा त्याचा दावा करणार नाही.
• कलम 326 – लोकसभेच्या आणि राज्यांच्या विधानसभेच्या निवडणुका प्रौढ मताधिकाराच्या आधारावर होणार आहेत

PART 16: Special Provisions to SC, ST, OBC, Minorities etc. (Article 338 to Article 340)/भाग 16: SC, ST, OBC, अल्पसंख्याक इत्यादींसाठी विशेष तरतुदी

• कलम 338: अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमातींसाठी राष्ट्रीय आयोग
• कलम 340: मागास वर्गांच्या परिस्थितीचा तपास करण्यासाठी आयोगाची नियुक्ती

PART 17: OFFICIAL LANGUAGE (Article 343 to Article 351) / भाग 17 अधिकृत भाषा

• कलम 343 – संघाच्या अधिकृत भाषा
• कलम 345 – राज्याच्या अधिकृत भाषा किंवा भाषा
• कलम 348 – सर्वोच्च न्यायालय आणि उच्च न्यायालयांमध्ये वापरल्या जाणार्‍या भाषा
• कलम 351 – हिंदी भाषांच्या विकासासाठी निर्देश

PART 18: EMERGENCY (Article 352 to Article 360)/ भाग 18 आणीबाणी

• कलम 352 – राष्ट्रीय आपातकालाची घोषणा
• कलम 356 – राज्य आपातकाल (राष्ट्रपती राजवट)
• कलम 360 – आर्थिक आपातकाल

Part 19: Miscellaneous: (Article 361 – 367) / विविध

• अनुच्छेद 361 – राष्ट्रपती आणि राज्यपालांचे संरक्षण

PART 20: AMANDMENT OF THE CONSTITUION (Article 368)/ भाग 20 घटनादुरुस्ती

• कलम 368 – संविधानात सुधारणा करण्याचे संसदेचे अधिकार

Part 21:  Special, Transitional and Temporary Provisions (Article 369 – 392)

• कलम 370 – जम्मू आणि काश्मीरच्या पूर्वीच्या राज्यासाठी तात्पुरती तरतूद (हटवले ६ आणि ७ ऑगस्ट २०१९ रोजी )
• कलम 371 A – नागालँड राज्याच्या संदर्भात विशेष तरतूद
• कलम 371J – हैदराबाद-कर्नाटक प्रदेशासाठी विशेष दर्जा

Part 22: Short Text, Commencement, Authoritative Text in Hindi and Repeals (Article 392 – 395)

• कलम 393 – लघु शीर्षक – या संविधानाला भारताचे संविधान म्हणता येईल